Amos 6,1-10

 

1
Wee, (jullie) die je comfortabel voelen op de1 Sion2
en die3 zorgeloos4 zijn op de berg van Samaria,
uitgelezenen van het beste5 van de volken6 .
Voor hen ‘gaat’7 het huis van Israël.8
2
Trekt naar Kalne en ziet (daar),
en gaat vandaar9 naar het grote Hamat,
en daalt af naar Gat van de Filistijnen.
Zijn jullie beter dan die koninkrijken?
Is jullie grondgebied groter dan hun territorium?10
3
(Jullie) die een11 onheilsdag ver van je wegschuiven,
en veroorzaken12 dat er geweld heerst13 .
4
(Jullie) die op ivoren bedden liggen
en rondhangen op divans,
en lammeren van het kleinvee opeten
en kalveren uit het mestvee.
5
(Jullie) die blèren14 bij het geluid van de harp15
Net als David16 hebben zij voor zich muziekinstrumenten17 verzonnen18
6
(jullie) die drinken uit wijnbokalen19 .
Met de beste oliën hebben zij20 zich gezalfd,
maar zij zijn niet aangedaan door het lijden21 van Jozef.
7
Daarom, nu dan: zij zullen in ballingschap gaan vooraan22 de ballingen.
Dan is het uit met het festijn van die rondhangers.23
8
Gezworen heeft de Heer de Eeuwige bij zichzelf:24
— uitspraak van de Eeuwige, de God van de machten–25
afschuw26 heb Ik van Jakobs trots,
en zijn burchten haat Ik,
ja27, Ik geef de stad met wat haar vult prijs.
9
En het zal gebeuren:
als er in één huis een tiental mensen is overgebleven,
zij zullen sterven.
10
En neemt iemands oom28 of29 naaste verwant30 iemand op
om het gebeente het huis uit te brengen,
en zegt tot iemand diep in het huis:
‘Is er nog iemand bij je?,
en deze zegt:
‘Neen’,
dan zegt hij:
‘Stil!,
dat je de naam van de Eeuwige niet aanroept.’31
 

Noten

  1. BHS suggereert hier de tekst te emenderen: בגאונם, ‘in hun trots”, waarmee een term die in Am. 6:8 (en 8:7) voorkomt (גאון), ook hier zou voorkomen (met V. Maag, Tekst, Wortschatz und Begriffswelt des Buches Amos, Leiden 1951, 37). De Septuaginta biedt: tois exouthenousin Sion, “zij die Sion verachten”. A. Weiser, Das Buch der zwölf Propheten. I: Die Propheten Hosea, Joel, Amos, Obadja, Jona, Micha, ATD 24, 6. Auflage, Göttingen 1974, 175, vertaalt: “stolz sind auf”, maar die betekenis “trots zijn” voor שאן komt nergens voor (aldus C. van Leeuwen, Amos, POT, Nijkerk 1985, 238). W. Rudolph, Joel – Amos – Obadja – Jona, KAT XIII 2, Gütersloh 1971, 214.215, emendeert tot “in der Festung” (בבצרון), verg. Zach. 9:12.↩︎

  2. Soms wordt hier vertaald: in Sion (onder meer: Willibrordvertaling-1995; HSV). De parallelregel spreekt van “de berg van Samaria”. Dan zal hier de berg Sion bedoeld zijn.↩︎

  3. Letterlijk: vertrouwend. De elite wordt in Am. 6:1b.c aangeduid met twee participiale vormen. Met participiale vormen wordt de elite ook aangeduid in Am. 6:3a.4a.4b.4c.5a.6a (dus 8x). Het participium drukt een duratieve situatie uit (Gesenius-Kautzsch par. 107d).↩︎

  4. Vergelijk Jes. 32:9-11, waar dezelfde combinatie van שאנן en בטח voorkomt.↩︎

  5. Vermoedelijk is deze aanduiding “beste van de volken” ironisch bedoeld. De vertaling “beste” is op grond van het gebruik van ראשית in Am. 6:6, waar gesproken wordt over “beste oliën”.↩︎

  6. Deze aanduiding komt ook voor in Num. 24:20, ook in een oordeelscontext.↩︎

  7. De participia worden in MT voortgezet met een perfectumvorm derde persoon. BHS stelt hier voor te lezen: וכאלהים בבית, “en zij zijn als godheden in het huis …”. Zo ook onder meer V. Maag, ibidem, 37; A. Weiser, ibidem, 179 (“Wie Götter fühlen sie sich im Hause Israel.”). Bij W. Rudolph, ibidem, 214.216 vindt men de emendatie ואבו, “denen das Haus Israel willig folgt”. De vertaling “tot wie het huis van Israël komt/zich wendt” (onder meer NBG-1951; Willibrordvertaling-1995; HSV; NBV21; M. Daniel Carroll R., The Book of Amos, NICOT, Grand Rapids (Michigan) 2020, 360, lijkt hier geen goede zin te geven. J.J.M. Roberts, ‘Amos 6.1-7’, in: J.T. Butler – E.W. Conrad – B.C. Ollenburger (eds), Understanding the Word, FS B.W. Anderson, JSOTS 37, Sheffield 1985, 155-166, 155.157, vat de vormen נקבי en ובאו op als gebiedende wijzen: “Mark the foremost of the nations, / And go to them, O house of Israel”, met als toelichting: “The prophet commands his audience to mark or note the most prominent nations and go to them for instruction, and this is elaborated in the following verse where three such nations are singled out for specific mention.” (157-158) Zo worden de regels Am. 6:1c.d introductie op Am. 6:2. De opvatting van de werkwoordsvormen als gebiedende wijzen ligt niet voor de hand. De colon Am. 6:1d geeft aan dat het huis van Israël geen andere keus heeft dan te doen wat de elite zegt. Dat beoogt de vertaling te verwoorden.↩︎

  8. In de Septuaginta is de term “huis van Israël” aanspreektitel aan het begin van Am. 6:2. Zo ook M. Buber – Fr. Rosenzweig, Bücher der Kündung,ad loc.↩︎

  9. BHS suggereert dat dit משם mogelijk is toegevoegd. Mogelijk zou het volgens BHS vertaald moeten worden na ורדו. Daarvoor lijkt geen overtuigende reden aanwezig.↩︎

  10. BHS suggereert hier een omzetting van de suffixen: גבולכם מגבולם. Zo ook D. Deden, De kleine profeten,BOT, Roermond – Maaseik 1953, 149; W. Rudolph, ibidem, 215.216; A. Weiser, ibidem, 175; J.J.M. Roberts, ibidem, 155; R. Kessler, Amos, IEKAT, Stuttgart 2021, 191.192. Deze tekstwijziging lijkt waarschijnlijk gezien de parallellie met Am. 6:2d. Volgens M. Daniel Carroll R. weerspreken archeologische gegevens deze opvatting (ibidem, 365).↩︎

  11. Velen vertalen hier een bepaald lidwoord (“de onheilsdag”) (zo onder meer NBG-1951; Willibrordvertaling-1995; HSV; NBV21), maar in MT ontbreekt het lidwoord.↩︎

  12. Het participium uit Am. 6:3a wordt in Am. 6:3b gevolgd door een wayyiqtolvorm tweede persoon. De tekst wisselt tussen vormen van de derde persoon (als in Am. 6:1d) en vormen van de tweede persoon. Het werkwoord wordt vertaald door “dichterbij brengen”. Buber-Rosenzweig vertalen hier “fördern das Thronen der Unbill!”. “Dichterbij brengen” (HAL III: “herbeiführen”) is hier weergegeven met: veroorzaken.↩︎

  13. De term שבת is als onduidelijk ervaren. Velen vertalen “zetel” (zo NBG-1951; HSV; M. Daniel Carroll R., ibidem, 361). LXX leest hier sabbatoon pseudoon, “valse sabbatten”. BHS suggereert te emenderen in שנת, met V. Maag, ibidem, 37.38 (waarmee twee tijdsaanduidingen [“dag” en “jaar”] tegenover elkaar zijn gesteld). W. Rudolph, ibidem, 215 denkt aan “einde” (“und zieht ein gewaltsames Ende herbei!”), daarin gevolgd door C. van Leeuwen, ibidem, 242. A. Weiser, ibidem, 175 vertaalt: “und doch führt ihr Verderben und Gewalt herbei!” (lees dus: שבר ו). Met de term “veroorzaken” kan שבת (gesubstantiveerde infinitivus van ישב) worden opgevat als “het heersen”, dat wil zeggen: de heerschappij. Zo ook H.W. Wolff, Dodekapropheton 2 Joel und Amos, BK XIV/2, Neukirchen-Vluyn 1969, 314; J. Jeremias, Der Prophet Amos, ATD 24/2, Göttingen 1995, 83. Jeremias geeft Am. 6:3b het karakter van een terugblik: “obwohl ihr die Herrschaft der Gewalt herbeigeführt habt.”↩︎

  14. Het werkwoord פרט komt in MT alleen hier voor. Men vertaalt verschillend: “joelen” (NBG-1951; W. Rudolph, ibidem, 215), “improviseren” (J.J.M. Roberts, ibidem, 156; M. Daniel Carroll R., ibidem, 368), “liederen verzinnen” (Willibrordvertaling-1995), “luidkeels zingen” (NBV21), “brullen” (grölen) (Buber-Rosenzweig; A. Weiser, ibidem, 177; J. Jeremias, ibidem, 83; R. Kessler, ibidem, 191), “lallen” (D. Deden, ibidem, 150).↩︎

  15. C. van Leeuwen, ibidem, 244: lier.↩︎

  16. H.J. Elhorst, ‘Amos 6 5’, ZAW 35 (1915) 62-63 splitste het plene geschreven כדויד in: כד ויד: “Als Musikinstrumente haben sie sich Krug und Hand erfunden.”↩︎

  17. A. Weiser, ibidem, 177 leest in Am. 6:5b twee dingen anders, weergegeven in tekstkritisch apparaat van de BHS: כדויד wordt: הידד, en כלי שיר wordt כשיר. Hij vertaalt: Und ihr Gegröle für Gesang halten.” V. Maag, ibidem, 37.38 leest: כל שיר.↩︎

  18. De participiale vorm van Am. 6:5a wordt hier voortgezet door een qatalvorm derde persoon.↩︎

  19. Letterlijk: “plengschalen van wijn” (status constructus). Er staat in afwijking van vele vertalingen (onder meer Willibrordvertaling-1995; HSV; NBV21) niet dat de elite wijn drinkt.↩︎

  20. De participiale vorm van Am. 6:6a wordt in Am. 6:6b voortgezet met een imperfectumvorm derde persoon. In Am. 6:6c volgt een perfectumvorm derde persoon.↩︎

  21. Letterlijk: het breken (HAL III: Zusammenbruch).↩︎

  22. Helaas is het niet gelukt de inclusie weer te geven in deze tekst: het ראש van Am. 6:7 wijst terug naar het ראשית in Am. 6:1.6.↩︎

  23. Het woord סרוחים uit Am. 6:4 klinkt hier weer. Het Hebreeuws heeft hier een mooie allitteratie. Meerdere vertalers hebben geprobeerd deze allitteratie vast te houden: W. Rudolph, ibidem, 215: “Da schwindet das Schwadronieren der Schwelger’; H.W. Wolff, ibidem, 314: “und fertig is das Fest der Fläzenden”.↩︎

  24. H.W. Wolff, ibidem, 324: “bei seinem Leben”. Hij schrijft: “בנפשו ist hier bei Amos bedeutungsverwandt mit בקדשו in 4 2.” De vertaling “bei seinem Leben” wordt ook gegeven door R. Kessler, ibidem, 191.↩︎

  25. LXX heeft deze formulering niet. Omdat uitleggers deze zinsnede op de plaats waar hij staat overladen vinden, wordt deze soms verplaatst: achter Am. 6:7 (zo V. Maag, ibidem, 37; W. Rudolph, ibidem, 215; D. Deden, ibidem, 150). H.W. Wolff oppert dat als mogelijkheid (ibidem, 324).↩︎

  26. Veelal wordt deze vorm gezien als parallelvorm van מתעב. De constructie in MT is een participium gevolgd door een accentuerend אנכי. Het participium wordt gevolgd door twee perfecta.↩︎

  27. de waw is hier vertaald als versterking.↩︎

  28. van vaderskant; HAL: Vaterbruder↩︎

  29. de waw opgevat als “of”, zoals in Gen. 26:11; Ex. 21:17↩︎

  30. de term מסרפו is duister. Is dit een nevenvorm van het werkwoord שרפ, verbranden”? Vertalingen met “verbranden” worden veel gegeven (zie onder meer NBG-1951; Willibrordvertaling-1995; HSV; NBV21) Afleiding van dit werkwoord voor “verbranden” heeft tegen dat lijkverbranding in Israël ongebruikelijk was (J. Jeremias, ibidem, 84), zie ook de aanklacht in Am. 2:1 (met שרף), “maar kan hier te wijten zijn aan de noodsituatie, waarin men het besmettingsgevaar, ten gevolge van het grote aantal lijken, alleen met vuur kon bestrijden.” (C. van Leeuwen, ibidem, 250-251) M. Daniel Carroll R.: “The decomposition of bodies was a danger. There was no time to bury the dead suitably. In fulfillment of familial duties, the kinsman has come to take care of his dead relatives, but all he can do is take them out to burn them.” (ibidem, 383) V. Maag, ibidem, 164-167 ziet vanuit rabbijnse exegese hierin “der nächste lebende Verwandte”. Deze optie is hier gevolgd.↩︎

  31. De door HAL III genoemde vertaling “schwören bei” (zo ook R. Kessler, ibidem, 191) lijkt hier niet te passen.↩︎

Scroll naar boven